WARUNKI POPRAWNEJ KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ

Komunikacja międzyludzka jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka. Istotę komunikowania stanowi przenoszenie różnych wiadomości, a także uczuć między ludźmi.

Komunikowanie zmierza do wywoływania u innych ludzi takich samych myśli, uczuć, jakie występują u tego, który przekazuje wiadomość.

Ma ono zatem dwa aspekty komunikacji:

1)  Przenoszenie informacji

2)  Kształtowanie relacji

Komunikowanie między ludźmi dokonuje się za pośrednictwem słów, a także poza słownych sygnałów.

W związku z komunikowaniem słownym konieczne jest zdawanie sobie sprawy z jego różnych ograniczeń:

  • słowa nie wyrażają w pełni tego, co chcemy przekazać
  • własny język tworzą przedstawiciele różnych zawodów, kultur, państw, stąd różne komplikacje w komunikowaniu.

Słowa przekazujemy przez:

  • mówienie
  • pisanie
  • gestami rąk ( np. fonogesty )
  • poprzez kontakt bezpośredni, a także za pomocą urządzeń technicznych (np. telefon, radio, telewizja, internet).

Komunikujemy się także za pomocą sygnałów pozawerbalnych, ich funkcje są różne:

  • uzupełniają słowa
  • wzmacniają je
  • mogą zaprzeczać
  • informują o uczuciach, cechach charakteru, o postawach człowieka

Należą do nich:

  1. różne rodzaje dźwięków wydawanych przez człowieka ( Należą do nich śmiech, płacz, pomrukiwanie, ton i siła głosu – szept, krzyk, szybkość i rytm wypowiedzi. Intonacja głosu wyraża emocje).
  2. różne rodzaje gestów i ruchów ciała (np. ruchy głową- schylanie, odwracanie twarzy, różne ruchy oczyma.

Znaczenie ma przyjmowanie pewnej postawy ciała np. przygarbienie, pochylenie, wyprostowanie)

  1. Wyraz twarzy i spojrzenie ( duże znaczenie ma globalny wyraz twarzy, jej mimika. Badania przeprowadzone w 14 krajach o zróżnicowanej kulturze wykazały, ze wszyscy ludzie z jednakowym wyrazem twarzy sygnalizują takie same treści: smutek, radość, zaskoczenie, lęk, gniew, zadowolenie.
  2. Dotyk ( Komunikowanie przez dotykanie wyraża postawę bliskości. Dotyk ma szczególne znaczenie dla niemowląt, małych dzieci. Pozbawienie dziecka tego kontaktu wywołuje niepokój, w ciągu dłuższego czasu zaś – poczucie bezradności. Z wiekiem człowiek wdrażany jest do określonych zachowań społecznych – wprowadzają one wiele ograniczeń w tej sprawie).

Komunikujemy się także: wyglądem zewnętrznym, uczesaniem, ubraniem, kolorem skóry, a nawet masą ciała.

Komunikujemy się: czerwienieniem, zblednięciem, poceniem.

Możemy się zatem komunikować także wtedy, gdy nic nie mówimy.

O znaczeniu sygnałów pozawerbalnych w komunikacji mówią wyniki badań, w których stwierdzono, iż w przenoszeniu uczuć znaczenie mają:

  • słowa – 7%
  • właściwości mowy – 38%
  • wyraz twarzy – 55%

W komunikowaniu ogólnie:

  • 35% znaczenie mają słowa
  • 65% - sygnały pozawerbalne.

WARUNKI DOBREJ KOMUNIKACJI:

  • zapewnienie warunków wewnętrznych i zewnętrznych ( miejsce i mobilizacja własnej osoby)
  • aktywne słuchanie
  • potwierdzanie słowne i pozasłowne
  • zadawanie pytań
  • milczenie ( krótkie 5-10 s)
  • podsumowywanie
  • używanie zwrotu „JA”
  • refleksja i dzielenie uczuć
  • reagowanie na agresję

NIEWŁAŚCIWOŚCI I BŁĘDY W KOMUNIKACJI:

  • bronienie się – zmęczenie
  • doradzanie ( zbyt częste doradzanie w sposób kategoryczny)
  • fałszywe zapewnianie ( sloganowe odezwanie – „ wszystko będzie dobrze”)
  • ganienie – ty zawsze.., ty nigdy..
  • głuche milczenie – nie podtrzymywanie rozmowy przez dłuższy czas
  • moralizowanie
  • niewłaściwe zadawanie pytań ( zadawanie wielu pytań naraz, dopytywanie )
  • ocenianie ( jesteś zły ) – tu można przytoczyć staroindiańskie przysłowie: „ Aby można było ocenić drugiego człowieka, trzeba przejść przez góry i doliny, które on przejść musiał”.
  • patronowanie – traktowanie kogoś z góry, używanie słów MY
  • racjonalizowanie uczuć ( na wszystko z góry mamy wytłumaczenie)
  • sugerowanie odpowiedzi
  • zmienianie tematu

W kształtowaniu poprawnej komunikacji, relacji, uczuć dużo starań należy poświęcić pozyskiwaniu zaufania . Służy temu:

  • wytworzenie klimatu ciepła, bliskości
  • okazywanie dziecku bezwarunkowej akceptacji, szacunku
  • zapewnienie mu potrzebnego oparcia fizycznego, psychicznego
  • autentyczność ( prawdziwość, uczciwość)
  • celowość zachowań ( odchodzenie od chaosu, rutyny)
  • otwartość ( gotowość do wysłuchania, rozumienie, akceptacja)
  • zdolność empatii ( zdolność ta rozwija się – mają na nią wpływ własne przeżycia).

PODSUMOWANIE

Wiedza na temat komunikowania pozwala na jej wykorzystanie do bardziej wnikliwego poznawania i rozumienia siebie oraz poznawania i rozumienia innych ludzi.

Wiedza ta uświadamia, że różne niewłaściwości komunikowania powodują zaburzenia myślenia, uczuć i działania, uwrażliwia, a równocześnie uświadamia, że np. maskowanie się bywa dość szybko rozszyfrowane i utrudnia bądź uniemożliwia kształtowanie pożądanych relacji.

Całkowicie inaczej odbierana jest wiadomość od osób przyjaznych, znaczących, niż od tych, którzy przejawiają wrogość, których nie znamy.

W komunikacji znaczenie mają :

  • cechy fizyczne, psychiczne komunikujących się
  • miejsce komunikacji np. obecność innych, ruch, hałas
  • czas komunikacji – odpowiedni dla obu stron
  • nastrój wewnętrzny ( np. wcześniejsze zdenerwowanie)
  • odległość od siebie osób komunikujących ( np. zbyt blisko lub zbyt daleko).

Na gruncie pracy szkoły właściwa komunikacja potrzebna jest w wielu aspektach. Jest z pewnością skuteczna wtedy, gdy:

  • występuje prawidłowa relacja nauczyciel – dziecko, komunikacja powinna być na wysokim poziomie – wysokim stopniu integracji z grupą dzieci, wysokim stopniu zaufania do nauczyciela
  • zwraca się uwagę na rozwój języka dzieci nie tylko w aspekcie rozwoju mowy, ale  i procesu komunikacji, nawiązywanie przyjaznych kontaktów miedzy wychowankami, sposób komunikowania, używany język,
  • rodzice otrzymują jasne, wyczerpujące informacje na temat postępów i kłopotów swojego dziecka
  • przepływ informacji od dyrektora do pracowników i odwrotnie jest skuteczny i efektywny
  • są wypracowane zasady komunikacji wewnątszkolnej
  • rodzice są traktowani podmiotowo, zachęcani do współpracy ze szkołą
  • szkoły potrafią utrzymać dobry kontakt z przedstawicielami władzy lokalnej
  • szkoły potrafią skutecznie o swoich sukcesach i problemach informować media oraz przedstawicieli lokalnej władzy

Dorosłym i dzieciom polecam edukacyjny 15-minutowy film „Język, gesty i słowa czyli jak porozumiewamy się” w oparciu o fragmenty opowieści „101 Dalmatyńczyków” (Walt Disney).

Opracowanie: psycholog mgr Natalia Leśniak, pedagog mgr Lucyna Ptak